Hình xưa TĨN NƯỚC MẮM của một thời trước 75

Nước mém ....đêy ......
Nước mém.....tĩn .....đêy .....mại dzô ....

*Mở một tỉn nước mắm là cả một nghệ thuật bởi vì nắp tỉn được trét một lớp vôi hay hỗn hợp xi măng để bảo quản lâu và không bay mùi. Khi mua về phải dùng sống dao hay búa đập nhè nhẹ cho bể nắp. Khó nhứt là lúc mở nắp sao cho mảnh xi măng không lọt vô trong làm dơ nước mắm. Sau khi sớt nước mắm ra chai, hầu như ai cũng lẹ lẹ tống nó vô thùng rác cho đỡ bay mùi nên tỉn nước mắm chắc có lẽ là vật duy nhứt không có trong viện bảo tàng.* (Chôm của Sài Gòn Xưa & Nay hehehe)

 1965 lam mam

 Mấy cái tĩn nước mắm trốn ở đâu trong gian hàng này vậy há ?

Nó chui ra rồi kìa ,có quay xách nửa đó nha

 Dán mộc (?)

 Ghe chở nước mắm với cờ vàng của một thời

 Hình của anh Mạnh Hải ghép thì phải

 Chiết nước mắm vào tĩn ở Phú Quốc những năm 1950  1960.

 Fabrique de nuoc-mam à Phuoc Haï 1931-54

 Khằn nắp cho tĩn nước mắm.

 Những chiếc hũ dùng để đựng nước mắm chất thành đống cao tại một tỉnh Nam Kỳ.

 Nước mắm được chuyên chở bằng ghe đi khắp Nam Kỳ Lục tỉnh

 SAIGON - Dépôt de saumure en jarres

 Tĩn nước mắm

 Đồ cổ trong thời nay còn giử được (hổng trong bảo tàng hay của tư nhân )

 Vận chuyển nước mắm bằng ghe

____________________

Vài com ment từ FB đem về có liên quan tới Tĩn nước mắm của một thời .

Lua Culan Tỉn nước mắm không có bỏ thùng rác, mà được các bà ve chai mua lại,rồi lại bán cho vựa thu mua ở Xóm Tỉn để chờ cung cấp lại cho hảng nước mắm, hình trên chắc là ở Xóm Tỉn

Lua Culan Xin chú thích thêm, Xóm Tỉn nằm ở cuối đường Đề Thám đoạn từ đường Cô Giang đến bến Chương Dương,có lẽ gần sông Bến Nghé để ghe thương hồ thuận tiên lên xuống hàng.

Lua Culan Thật ra cái Tìn không là nguyên khối bằng sành,nó như hai cái tô trát dính với nhau bằng vữa tam hợp,một cái không đáy làm miệng bình, với kết cấu này thuận tiện ở chổ khi nhà thùng thu mua tỉn cũ về họ đập ra để rửa sạch, sau đó lại gắn dính vào nhau bằng vữa tam hợp (vôi, cát, đất sét).

Lua Culan Hồi xưa lề đường Đề Thám đoạn này rất rộng, tôi nhớ có mấy Nhiếp ảnh gia, đã đoạt giải ảnh về Xóm Tỉn này, cách chất tỉn lên nhau, tạo nên những đưởng nét kỷ-hà rất lạ mắt, chẳng hạn như hình Ròm đưa lên đó.

  

Lua Culan Hình cái Tỉn của Ròm còn thiếu cái quai xách bằng dây lục bình khô .

Nguyen Thuan Ai de chai , tĩn bán không ...là câu rao quen thuộc của thập niên 60 trên đất Saigon . Hồi này , ở Gò Vấp ( ngang khu vực chùa Liên Ứng , chùa Già Lam ) đường Lê Quang Định có nơi " tập kết ' vỏ tĩn . Vỏ tĩn chất đống rất đẹp mắt , sau đó có xe mang đi Ngang qua đây toàn mùi nước mắm

Tuyết Lê 1 tỉn nước mằm khi bán có quai xách cột chằng thành 2 cái quai như quai giỏ , rất khéo ,cho người mua tiện lợi xách về , và có dán nhãn phía trên nắp tỉn ..Hồi đó má sai TL ra tiệm tạp hóa mua 1 tỉn nước mắm , xách khệ nệ luôn . Về nhà dùng sống dao khẻ nhẹ cái nắp tỉn , dù khéo cỡ nào cũng bị rớt lớp cát vữa vào nước mắm , vì vậy phải đổ hết tìn nước mắm ra cái thau rồi dùng vải thưa lót trên miệng cái quặng ( phễu) lượt nước mắm vào từng chai lít ..đó là những ký ức về tỉn nước mắm của TL đó ...Nước mắm hiệu con cua xanh , tùy theo 1 con cua hay 2, 3 con cua là ký hiệu hạng nước mắm ngon hơn ...

Minh Tran Đúng là hồi đó có cái tỉn nước mắm, xách nặng tay. Thời đó kỹ nghệ chai chưa phong phú, sau đựng trong thùng sắt tây 20 lít cơ Ròm, rồi bán lẻ thì có cái bơm cũng bằng sắt at6y thụt lên thụt xuống...

Lang Tu Sai Gon Nước mắm mua bằng tĩn mắc hơn mua bằng thùng thiếc 20 lít, loại thùng dầu hôi của hãng Shell. Mua về dùng bơm bóp bóp chiết sang chai.

Hoang Tran Vậy thì cái dùng để đậy kín cái miệng tỉn nước mắm lại gọi là gì ?

Hoang Tran Gọi là nắp dũm, làm bằng đất sét nung (giống như nung gạch ngói), nên chổ làm gọi là lò nắp dũm ( giống như lò gạch).
Sau khi chiết nước mắm vào tỉn, đặt nắp dũm lên miệng tỉn, dùng xi măng khằn lại, khi xi măng còn ướt thì dán nhản hiệu lên luôn.
Sau đó là công đoạn vô quai xách bện bằng dây lác hay cói.
Mình biết rõ vì hồi nhỏ mê nhỏ bạn học chung lớp, con chủ hảng nước mắm, nhà nghèo em không chịu thương nên giờ già rồi vẫn còn nhớ mùi nước mắm của em, xí quên, mùi nước mắm của hảng nhà em! (-:

Lua Culan Ròm còn phải tìm thêm một món nữa,đập nắp Tỉn ra rồi phải có đồ múc chứ,cái gáo múc này cũng đặc biệt lắm, làm bằng 1 phần cái ống tre.

 

Lua Culan không phải, nó là nguyên đoạn ống tre ,một đầu tận dụng cái mắc làm chổ đựng nước mắm cao một đoạn rồi vạt ngang ,chừa một phần thân tre dài theo ống tre làm cán cầm , khi múc thì thẳng đứng rất tiên và hình như chỉ duy có cái này thì mới múc được trong tỉn ra mà thôi.

Tuyết Lê Lua Culan nhớ dai ghê , đúng là có cái gáo bằng ống tre vạt 1/3 làm cán , 2/3 còn lại được cưa ngang dùng đưa vào tĩn theo chiều thẳng đứng ,có nhiều cỡ gáo và các tiệm tạp hóa dùng các cỡ gáo làm đơn vị tính khi bán , giấm , rượu ,cũng đong bằng cái gáo tre này, hình như còn tên gọi là cái cóng..ko biết đúng không.Hồi nhỏ bị anh Hai xí gạt biểu ra tiệm bà Xẩm mua 1$ giấm xủ ..nhỏ te te chạy đi ..ai dè bị bà Xẩm chữi quá chừng ...hihihihi...

 Sơn Nguyễn Ở bến Chương Dương gần cầu ông Lãnh có địa danh xóm Tĩn..chuyên mang nước mắm từ các nơi về Saigon...(Trước 1975).

 Có cái gáo này để múc nước mắm từ thau cho vào chai nè

 

Và đây là hình minh họa cho cách chiết nước mắm từ thùng qua chay mà Ròm tìm được .