Thương xá Tax đã có từ năm nào? (hình ảnh tài liệu)

Thương xá Tax được khởi công xây dựng Thật Sự từ năm nào ? vào năm 1880 theo Wiki , những bài viết tài liệu theo tiếng Việt từ bao lâu nay thấy được qua mạng Gugồ khi tìm tài liệu bài viết Hay Là được khởi công xây dựng vào năm 1924 theo tài liệu của Pháp mà FB J. ThanhHa Nguyễn Võ tìm thấy được .....mời xem để biết .

******************************

4.1.2018 J. ThanhHa Nguyễn Võ

Tóm tắt sơ lược theo dòng thời gian:

-từ năm 1860 tới năm 1887 đại lộ Charner là một con kinh/kênh (canal)
-từ năm 1887 trở đi, con kinh được cho lấp lại do người Pháp có ý định muốn phát triển Sài Gòn, thủ đô của  nam phần (Cochinchine)
-1918 : Liên đoàn thương mại Đông Dương và Châu Phi được thành lập.
-Annales coloniales 17.6.1921: cho biết Liên đoàn đã mua miếng đất ở Saigon hồi năm ngoái và có ý định sẽ mở một trung tâm thương mại lớn cở như cái ở Hà nội mà họ đã sở hưũ.
-Annales coloniales 11.7.1922: cho biết có ý định hợp tác với :
* la société des nouvelles galeries,
*la société des magasins modernes.
*la société coloniale des grands magasins.

- Tờ nhật trình L'Echo Annamite số 143, ra ngày 25 tháng 11 năm 1924 có đăng bản tin thương xá sẽ được khánh thành ngày mai có nghĩa là 26.11.1924.
-Annales coloniales 12.6.1925 : cho biết đã cho khánh thành một cách thành công trung tâm thương mại ở Saigon vào cuối tháng 11 năm ngoái, sau hai năm rưỡi tiến hành xây cất.
Người đọc biết thêm rằng, trong năm 1924 họ dự trù sẽ kiếm được 30 tới 40 triêụ cho 34 chi nhánh. Kết quả họ kiếm được 104 triêụ!! Trung tâm ở Saigon chỉ trong năm đầu tiên đã có đủ lời để tự trang trãi chi phí!
- Tại sao có thông tin 1880? thông tin này từ đâu ra?
*vn express ngày 28.2.2017
trích : "Tuy nhiên, tác giả Nguyễn Đức Hiệp trong cuốn Sài Gòn - Chợ Lớn: Ký ức đô thị và con người đưa ra một giả thiết khác về thời điểm xuất hiện thương xá Tax.
Theo nhiều tư liệu tiếng Pháp tìm được ở Thư viện Quốc gia Pháp cho biết tòa nhà (GMC) chỉ có từ năm 1924 và thời điểm khánh thành là ngày 26/11/1924. Ông Tim Doling, nhà nghiên cứu về lịch sử Sài Gòn - Chợ Lớn cho biết, thông tin sai lầm này là do công ty Société Coloniale des Grands Magasins sở hữu GMC không biết rõ quá khứ và không giữ các hồ sơ của mình đã đưa ra thông tin sai là tòa nhà thương xá GMC, ở số 135 Boulevard Charner, đã có từ năm 1880." hết trích .

*Nếu từ 1860 - 1887 là một canal (con kinh) thì.lấy đâu ra 1880 xây GMC (thương xá Tax) ? Em sẽ kiếm thêm thông tin về bảng đồ quy hoạch SaiGon vào khoảng thời gian đó (1860-1887) Theo em nghỉ, có thể tại vì đền Ấn độ Chetty (cũng là chổ đổi tiền) có mặt từ năm 1880, và người Ấn cũng là một trong những người đài thọ phần lớn kinh phí phát triển SG những năm đó.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Thương xá Tax đã có từ năm nào?
Qua Google, thông tin mà em đọc được từ một trang web tây là vào ngày 26 tháng 11 năm 1924.

Nhưng cũng từ Google, một số trang web từ Việt Nam lại cho ra thông tin là thương xá đã có từ năm 1880. (wikipédia chẳng hạn)
Cũng vì thắc mắc về cái năm xây thương xá TAX là 1880 cho nên em đã đi kiếm thông tin. Em đi kiếm một hồi thì thấy những cái hình này, có thể tạm gọi là bằng chứng. Nhưng em vẫn thấy không đủ nên đã kiếm thêm tin tức về hãng GMC, em nghỉ đâu đó sẽ có vì là hãng lớn hồi xưa, thế nào cũng để lại dấu vết.
Thương xá Tax, nguyên thủy có tên là Les Grands Magasins de Charner (GMC) nằm ở địa chỉ 135 Boulevard de Charner.


Theo những gì em đọc được thì từ năm 1860 tới năm 1887 Boulevard Charner, đại lộ Charner là một con kinh/ kênh (canal).

từ năm 1887 trở đi, con kinh được cho lấp lại do người Pháp có ý định muốn phát triển Sài Gòn, thủ đô của nam phần (Cochinchine)


Trong hình ghi là, tu bổ đại lộ Charner, một bước tiến của thế kỷ 20 (XXe siècle)



*theo cuốn Saigon năm xưa của Vương Hồng Sển, trang 91, thì " trước tòa Đô Chánh hiện nay thì thuở ấy có con kinh nhỏ, trên có xây một cái cống, gọi cống " Cầu Dầu vì cả xóm chuyên môn bán dầu phọng để ăn và để thắp đèn. Con kinh này, tây đến thì lấp đi, thay vào con đường Charner cũ, hồi đó cũng gọi là "Đường Kinh Lấp "



trong hình con kinh/kênh đã được lấp laị, nhưng vẫn còn để lại một khúc kinh/kênh ( chổ cầu thang đi xuống)





Đaị lộ Charner, nhìn thẳng là toà Đô Chánh (Hôtel de Ville)





Tuy có hình, nhưng trên hình không có ghi ngày tháng, vậy làm sao biết là thương xá Tax (GMC cũ) được xây từ năm nào? Và ai làm ??
Có một trang web có tên là- Les Entreprises coloniales- trong đó họ sưu tầm lại hết những tin tức của các hãng xưởng được thành lập dưới thời pháp thuộc bao gồm lịch sử thành lập, tên tuổi những người đứng đầu, các cổ đông, lý do sập tiệm và nếu đã đổi tên thì là tên gì vv.




-1918 công ty nghiên cưú và thương mại Maroc được sát nhập vào liên đoàn thương mại Đông Dương và trở thành Liên đoàn thương mại Đông Dương và Phi Châu (LUCIA). Chính Liên đoàn này đã mua đất và cho xây cất thương xá Tax, lúc đó có tên là GMC.Les grands magasins de Charner.



Liên đoàn cho biết đã mua miếng đất ở Saigon năm ngoái (có nghĩa là 1920). Và họ muốn xây một cái thương xá lớn như cái của họ đã có ở Hà nội



Dự tính của liên đoàn thương mại Đông Dương và Châu Phi là liên kết với các công ty khác như công ty SFNGR -Société des Nouvelles Galeries, công ty Magmod Société des Magasins modernes, và công ty Société coloniale des Grands Magasins. (tạm dịch công ty các cửa hàng bách hoá thuộc địa) . Công ty sau cùng này là một công ty lớn với tiền vốn sẵn có là 12 triệu .
Liên đoàn cho biết, đã đưa 3.569.033 fr.góp vào, cùng với những toà nhà chung cư cuả liên đoàn, đất đai mà liên đoàn sở hưũ cùng với dụng cụ thiết bị, và tiền vốn của thương xá ở Hà nội.



Liên đoàn cho biết đã cho khánh thành một cách thành công trung tâm thương mại ở Saigon vào cuối tháng 11 năm ngoái, sau hai năm rưỡi tiến hành xây cất.
Người đọc biết thêm rằng, trong năm 1924 họ dự trù sẽ kiếm được 30 tới 40 triêụ cho 34 chi nhánh. Kết quả họ kiếm được 104 triêụ!! Thương xá GMC, Saigon chỉ trong năm đầu tiên đã có đủ lời để tự trang trãi chi phí!

Tờ nhật trình L'Echo Annamite số 143, ra ngày 25 tháng 11 năm 1924 có đăng bản tin thương xá sẽ khánh thành ngày mai có nghĩa là ngày 26.11.1924



Một vài thông tin bên lề



ETHNIQUE.COLONIES.COCHINCHINE.TYPES DE CHETTYS.BANQUIERS INDIENS.INDIAN BANKERS.
- mấy người Ấn chuyên môn cho vay nè.....




cuốn hướng dẩn du lịch ( guide) Saigon này được phát hành năm 1906 với giá bán là 20 cent thời đó.



Cuốn guide có 23 tờ, bán 0.20 cents, ông kéo xe è lưng è cổ ra kéo, một giờ có 0.25 cents trong tiếng đầu, cộng thêm 0.10 cent đề pa!!, vé xe tramway chạy bằng hơi nước Saigon- Chợ lớn vé HẠNG NHẤT chỉ có 0.10 cent , đọc mà nổi quạu! Họ nói dân Ấn độ đa phần CÓ HỌC THỨC , ĐÁNG TIN CẬY HƠN DÂN VIỆT (plus instruits, plus sûrs que les Annamites en général ) !!! Họ cũng nói là đa phần dân Ấn độ làm việc trong những ngành được tin tưởng như thương mại, hành chánh cảnh sát vv...!!!



Xe pousse-pousse là xe kéo chứ hong phải xe xích lô nha !!!
================================================

sources/nguồn tham khảo:
écrits:
http://saigon-vietnam.fr/saigon_fr5.php
http://nguyentl.free.fr/html/cadre_sommaire_vn.htm
-LUCIA http://www.entreprises-coloniales.fr/inde-indochine/LUCIA.pdf
photos:
http://www.historicvietnam.com/graham-greenes-saigon-revisited/
nguồn lấy từ BNF, thư viện quốc gia pháp:
-Echo Annamite . http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k7554142x/f1.image.r=%22Inauguration%20des%20Grands%20Magasins%20Charner%22.langFR
-guide Saigon 1906
http://gallica.bnf.fr/.../bpt6k57906393/f4.image.r=charner

******************

Chân thành cám ơn anh Danh Nguyễn, sp Dang Nguyen, anh Pham Khanh Vien, anh thỏ NgocTho_Ly
4.1.2018 J. ThanhHa Nguyễn Võ

******************
Nguồn FB : https://www.facebook.com/notes/j-thanhha-