Kể lại chuyện kinh cầu xưa vùng Sài Gòn Chợ Lớn trước 1975 (P2).
Y Nguyên Mai Trần
Sông Sài Gòn (Bến Nghé) chạy qua quận 1 thành phố Sài Gòn quẹo sang trái biến thành rạch Bến Nghé. Sau đó vì lý do kinh tế vận chuyển thương mại , kinh Tẽ lại được đào thêm năm 1905.
Rạch Bến Nghé, còn gọi là kinh Chợ Lớn, thời nhà Nguyễn còn gọi là sông Bình Dương. Thời Pháp thuộc, người Pháp gọi là Arroyo Chinois (Kinh Người Tàu). Tưởng cũng nên biết rằng người Tàu từ miền Cù lao Phố chạy về đây lập nghiệp, xây dựng cơ nghiệp dọc hai bờ rạch, ghe thuyền tấp nập thu hút dân thương hồ miền Tây, tứ xứ, tụ hợp về đây kể cả người ngoại quốc, họ gọi vùng này là Đề Ngạn, người Việt gọi là kinh Tàu Hủ.
Rạch Bến Nghé chạy dài từ Bến Nhà Rồng-Cột cờ Thủ ngữ đến kinh Lò Gốm, đường nước thiên nhiên. Hợp lưu dọc theo rạch Bến Nghé có những hệ thống kinh tự nhiên, mà hai rạch quan trọng là rạch Ông Lớn và rạch ông Nhỏ và rạch Xóm Củi.
Rạch Bến Nghé chảy về phiá Tây thì gặp Rạch Lò Gốm hợp lưu để chảy về phía Nam ra Rạch Cát, nhưng đoạn này thường cạn nước, ứ động gây trở ngại cho việc thương thuyền. Nhận được tầm quan trọng trong việc vận chuyển thương thuyền, năm 1772 Chúa Nguyễn ra lệnh cho ông Nguyễn Cửu Đàm đào lại đoạn này từ nơi giáp nước cuả rạch Bến Nghé và rạch Lò Gốm chảy từ phiá Tây ( Phú Thọ, Phú Lâm xuống) . Kinh được đào thẳng tắp về phía Nam nối Sa giang (rạch Cát), ông đặt tên cho kinh này là Ruột Ngựa (Mã trường Giang ). Năm 1819, kinh Bến Nghé từ chổ giáp nước với rạch Ông Nhỏ ( Tiểu Phong Giang)- khúc nhà thương Chợ Quán-Bịnh viện Nhiệt đới ngày nay đến kinh Ruột Ngựa vì “chảy quanh co mà nhỏ hẹp,khuất khúc, nước cạn” nên Gia Long ra lệnh cho Huỳnh Công lý , phó tổng trấn thành Gia Định , đào lại khúc này và được Vua Gia Long đặt tên là An thông hà ( sông An thông) (Trịnh Hoài Đức (Gia định thành Thông Chí , viết vào khoảng 1820-1822)),
Đường nước kinh rạch Bến Nghé –An Thông-rạch Lò Gốm chảy xuống kinh Ruột Ngựa rồi hợp lưu tiếp giáp với các đường nước chảy về phiá Tây (về miền Tây) và miền Đông (Biên Hoà và miền Trung , Bắc ) là cửa ngỏ quan trọng của thương thuyền vào Bến Nghé Sàigòn Chợ Lớn.
Cầu Ba Cẳng
Kinh Ruôt Ngựa trở thành kinh trọng yếu để vào trung tâm thương mại
Sài gòn (khi người Pháp vào thì họ gọi là Chợ Lớn (Sài Gòn (cũ) lúc mới
khai, sau lập lại khu vực mới quanh thành Phụng lấy tên Sàigòn (mới).
Để giảm thiểu áp lực lưu lượng vận chuyển thương mại cho kinh Ruôt Ngưa
cũng như rạch Bến Nghé, kinh Tẽ được đào năm 1905-1906 xuống đến cầu chử
Y. Đoạn từ cầu chử Y xuống rạch Lò Gốm được đào song song với rạch với
Rạch Bến Nghé (kinh Tàu Hủ) người Pháp gọi là Canal Doublement, người
Việt, Kinh Đôi.